Animacja współpracy środowiskowej wkomponowuje się w powyższe klasyfikacje i mieści szereg związków z animacją kulturalną i wychowawczą. Twórcy szczegółowych koncepcji w zakresie wyróżnionych typów animacji, czy to kulturalnej i wychowawczej, czy współpracy środowiskowej, w różnym stopniu akcentują i rozwijają wybrane funkcje. Analizując je, można prześledzić tendencje, rysujące stan i perspektywy dla tego fenomenu.Uczynił tak holenderski badacz C. van Enckewort, wyróżniając cztery koncepcje, wiodące wśród tych, które zaznaczają się w dziewięciu krajach europejskich, objętych badaniem. Przybliżę je tu w kształcie własnej interpretacji, z komentarzem i uzupełnieniami, ponieważ – w zgodzie z planowaną strukturą tego tekstu – stanowią punkt wyjścia do przedstawienia szczególnej animacji środowiska, jaką jest animacja współpracy środowiskowej, wyrastająca z uwarunkowań aktualnej rzeczywistości, w których edukacja i wiedza stanowią priorytet społecznych działań.
Archive for the Animacja Category
LICZNE PROGRAMY
Pierwszy typ van Enckewort określił jako koncepcję wspólnotową, w której animacja jest sposobem kształtowania wspólnoty, w szczególności – włączania do niej nowych członków, wyrywania ich z izolacji, zaistniałej wskutek geograficznego przemieszczenia, itp. Występuje w Hiszpanii, Grecji, na Cyprze. Wydaje się, że reprezentowane mogą być w niej liczne programy o charakterze edukacyjnym, kierowane do zróżnicowanych kulturowo środowisk, w których znaczny jest udział emigrantów, uchodźców z innych krajów oraz różnego rodzaju grup celowych – problemowych i biznesowych (np. określone grupy interesu, zawodowe, grupy osób niepełnosprawnych, i in.) przemieszczających się w celu poprawy warunków życia. Zmiana lokalizacji, ustawiczne wędrowanie stanowi kondycję naszej społecznej rzeczywistości w wymiarze globalnym, zatem koncepcja ta jawić się może jako niezwykle nośna i zyskująca coraz większą popularność w przyszłości. Warto zaznaczyć, w nawiązaniu do tematyki tutaj podejmowanej, że animacja tego rodzaju ma swój charakterystyczny wymiar edukacyjny, wiąże lokalne środowisko z poszerzającą się wskutek zaistniałych w nim potrzeb, ofertą edukacyjną szkoły.
BEZPOŚREDNIE NAWIĄZANIE
Pisze się o nim często w bezpośrednim nawiązaniu do idei otwartej szkoły, mającej najlepsze predyspozycje do objęcia swoim oddziaływaniem rodzin uczniów, a przez nie – całej lokalnej społeczności, choćby w najwyższym stopniu zróżnicowanej i podzielonej. Czyni tak m.in. M. Bayer, opisujący interesujące doświadczenia niemieckie w tym zakresie. Podobnie, pisząc o partnerstwie rodziny, szkoły i gminy, ujmowałam dokonania amerykańskie. Polskie, począwszy od modelu szkoły uspołecznionej J. S. Bystronia, poprzez szkołę otwartą Znanieckiego, środowiskową Kamińskiego, Wroczyńskiego i in. do szkół społecznych, samorządowych, itp. przybliża szczegółowo M. Winiarski. Drugą jest koncepcja partycypacyjna, w której animacja sprzyja współpracy między ludźmi, a miejscom, w których jest ona inicjowana i rozwijana, nadaje się wysoką rangę. Dominowała w latach sześćdziesiątych we Francji, jak sądzę wówczas, gdy animacja przybrała tam kształt ruchu społecznego, koncentrującego się na idei kultury integralnej i rozwoju swoistych jej ntrów, jakimi były tzw. domy kultury.
BAZA DLA KONCEPCJI
Aktualnie reprezentowana jest głównie w Wielkiej Brytanii, gdzie odnotować można ponad stuletnią tradycję w tym zakresie. W Londynie, u schyłku XIX wieku, zrodziła się – jak można domniemać – bazowa dla koncepcji partycypacyjnej, idea centrów lokalnej aktywności. Anglikański pastor S. A. Barnett zainicjował powstanie takiego centrum w swojej parafii, miejsca edukacji dorosłych i dzieci, organizacji pracy i wypoczynku, wystaw dzieł sztuki, siedziby towarzystw literackich i teatralnych, wreszcie udzielania pomocy społecznej i szkoleń pracowników socjalnych, nauczycieli. Wszyscy mieszkańcy, zarówno ci uprzywilejowani, jak i upośledzeni, spotykając się w jednym miejscu mogli wspólnie rozwiązywać problemy i pracować na poprawę lokalnych warunków W ten sposób atakowane były nie tylko skutki, którymi było głębokie społeczne rozwarstwienie i brak wzajemności w ludzkich relacjach, lecz również ich przyczyny.
NA CAŁYM ŚWIECIE
Centra tego rodzaju powstają obecnie na całym świecie, w Polsce, wdrażając oryginalny program, propaguje ich rozwój Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL. CAL można rozumieć także jako metodę działania animacyjnego. W takim rozumieniu opisuję ją szerzej w rozdziale ujmującym metodykę animacji współpracy środowiskowej.Trzecia z koncepcji, wyróżnionych przez van Enckeworfa nazywana jest emancypacyjną. Animacja jest w niej środkiem do przezwyciężenia barier społeczno-ekonomicznych, przyczyniających się do utrudniania rozwoju i marginalizacji jednych grup, przy dominacji i uprzywilejowaniu innych, które ich nie doświadczają. Jak pisze B. Jedlewska, we Francji taka animacja określana jest jako „dzika” albo „kon- testatorska”, występuje również w Wielkiej Brytanii i Norwegii. Można stwierdzić, że marksowski rodowód tej koncepcji splata ją silnie z myślą społeczną osadzoną w perspektywie krytycznej. Teoria konfliktu spotyka się na tym gruncie z teorią krytyczną reprezentowaną w tzw. szkole frankfurckiej przez T. Adorno, M. Horkheimera i in.
ROZWÓJ TWÓRCÓW
Rozwijają ją twórcy uprawiający nową socjologię oświaty (m.in. P. Bourdieu, B. Bernstein, R. Meighan) czy pedagogikę krytyczną 0- Dewey, P. Freire, H. Giroux, I. Illich, P. Mc Laren). W tym nurcie sytuuje się także amerykańska edukacja społeczna (community education), rozumiana jako – lokowany na gruncie krytycznych podejść – obszar badań oraz praktyki edukacyjnej. Trwałe w niej miejsce ma m.in. zagadnienie kształtowania partnerstwa edukacyjnego. Stąd animację współpracy środowiskowej można wiązać z edukacją społeczną i w jej zakresie poszukiwać nośnych dla niej perspektyw dalszego rozwoju.W centrum zainteresowania edukacji społecznej staje uczący się, dzisiaj permanentnie, przez całe życie, człowiek oraz splot jego społecznych relacji mających znaczenie edukacyjne. Ucząc się, pokonuje przeciwności i osiąga poczucie bycia wolnym – od barier, od ograniczeń hamujących jego rozwój. Partnerstwo, zaznaczające się w tym obszarze stanowi ideę, z której wyrastać mogą szczegółowe projekty rozwoju społecznego, inwestycji w kapitał ludzki (wykształcenie) i społeczny (możliwości jego wykorzystywania, potencjał sił społecznych).
KOLEJNE KONCEPCJE
Koncepcja emancypacyjna wiąże zatem oryginalnie niezgodę na zastany kształt rzeczywistości oraz postulat skutecznego, nie stroniącego od form rewolucyjnych, działania.Czwarta koncepcja, instrumentalna, ujmuje animację jako instrument w dochodzeniu do władzy, pozwalającej na ukształtowanie demokracji kulturalnej. Według van Enckeworfa ten typ animacji występuje w Szwecji i Szwajcarii. Nie komentuję go szerzej ze względu na nikłe związki z zagadnieniem, które przedstawiam w tym opracowaniu. Animację współpracy środowiskowej trudno bowiem łączyć z nastawieniem na dochodzenie do władzy. Raczej, w swoim ukierunkowaniu na partnerstwo, przynajmniej w deklaratywnej formule, daleka jest od działań, układających się w proces przejmowania władzy.Natomiast za jej pośrednictwem dokonuje się, oczywiście, demokratyzacja życia społecznego. Wraz z postępem działań animacyjnych następuje kształtowanie szczególnego typu demokracji, o której za J. Habermasem możemy powiedzieć, że polega na nieustannym dialogu (czy deliberacji), wspólnym tworzeniu i podzielaniu świata – społecznej konstrukcji racjonalności komunikacyjnej, podmiotowości, która jest w stanie przeciwstawić się wynaturzeniu, bo jej wyznacznikiem jest rozum komunikacyjny.
BLISKOŚĆ ANIMACJI
Animacja współpracy środowiskowej wpisuje się we wszystkie, choć „miękko” i jednoznacznie w trzy z rozwiniętych wyżej za van Enckewort’em, tendencji. Można ją bowiem uznać za działalność zmierzającą: do kształtowania wspólnot, przy czym wspólnotę będę tu rozumiała w zgodzie z zaprezentowaną dalej koncepcją, jako społeczność, w której jednostki łączą więzi, do partycypacji i emancypacji, polegającej na, prowadzącej do rozwojowej pełni i poczucia wolności, współpracy jednostek i grup, ich nie ograniczonego uczestnictwa w życiu lokalnego środowiska, niezależnie od statusu społeczno-ekonomicznego oraz innych barier.Animację współpracy środowiskowej można zatem uznać za bardzo bliską animacji społeczno-kulturalnej i wychowawczej. Można ją bowiem sprowadzić, jak właśnie to uczyniłam, do postaci działań w zakresie animacji środowiska. Po co zatem to rozróżnienie i komplikująca proste zależności nazwa: animacja współpracy środowiskowej? Uzasadnienie znajdziemy, podążając w głąb zagadnienia i poddając analizie bardziej szczegółowe cechy tego typu animacji społecznej.
POJMOWANIE SPOŁECZNYCH ZALEŻNOŚCI
Z uwagi na wykorzystaną tu, poststrukturalną optykę pojmowania społecznych współzależności, wygodnie mi będzie prezentować je w przeciwstawieniu do cech omawianej wcześniej animacji kulturalnej i wychowawczej. Zdania o tym, jakie coś nie jest, trafniej niż stwierdzenia formułowane z pozycji afirmacyjnej („jakie jest”) przybliżać mogą omawiane obiekty. Przyjmując, że rzeczywistość ma językowy charakter, rozumiemy, że znaczenia powstają, tak jak w języku, na zasadzie binarnych opozycji. Tak też, w poststrukturalnej perspektywie, ujmuje się procesy konstruowania tożsamości, np. kulturowej. Animacja kulturalno-wychowawcza, jak pisze B. Jedlewska, na wszelkie możliwe sposoby, nie ograniczając się do upowszechniania sztuki, „wykorzystuje dorobek kultury tak, aby umożliwić jednostkom znalezienie odpowiedzi na podstawowe pytania egzystencjalne”, czyli w celu realizacji założonych celów podstawowych.